ارتوز های شایع در درمان بیماریهای دست:
طرز استفاده از مچ بند طبی، آرنج بند طبی، شست بند طبی و انگشتانه طبی:
تعریف: ارتوز یک وسیله کمک درمانی است که با حفاظت فیزیکی از مفصل یا اندام یا عضلات به آنها استراحت می دهد یا از آنها حفاظت می کند.
آنها یکی از درمانهای شایع در ارتوپدی هستند. این وسایل را ممکن است به صورت آماده از داروخانه ها تهیه نمایید یا به صورت ساختنی از مراکز ارتوز پروتز تهیه فرمایید. دسته اول سریعتر تهیه می شود و ارزانتر است، دسته دوم نیاز به کمی زمان برای ساخته شدن دارند و گرانتر هستند اما میتواند بر اساس اندازه واقعی دست و بر اساس نیاز بیمار آماده شوند. مهمترین موارد استفاده از بریس های ساختنی به جای بریس های پیش ساخته عبارتند از: حساسیت پوستی به بریس های پیش ساخته، اندازه غیر عادی و غیر استاندارد اندام و نیاز به بریس های خاص با کارکرد های اختصاصی.
عوارض: استفاده از این وسایل عوارض بسیار کمی داشته و به همین علت در خط اول درمان بسیاری از بیماری ها قرار می گیرد. شایعترین عوارض آنها عبارتند از:
- عدم تحمل توسط بیمار: بعضی از بیماران تحمل یک وسیله محدود کننده بر روی بدن خود را ندارند. ممکن است این عدم تحمل فقط در طول روز باشد یا بر عکس در زمان خواب و یا گاهی در تمام مواقع.
- حساسیت موضعی: این ارتوز ها از موار متفاوتی ساخته شده اند. گاهی بیمار به جنس این موارد حسایت دارد. معمولا این حساسیت خود را به صورت یک خارش و قرمزی نشان می دهد. ممکن است خفیف باشد و با پوشیدن یک دستکش پارچه ای پنبه ای در زیر بریس رفع شود و ممکن است شدید تر باشد و مانع از استفاده ارتوز توسط بیمار شود.
در موارد ضروری استفاده از بریس هایی که ساختنی هستند به جای بریسهای پیش ساخته و استفاده از جنس های با حساسیت کمتر بخصوص استفاده از چرم ممکن است این مشکل را حل بکند.
- ضعف عضلات اندام: بسیاری از ارتوزها و بریس های محافظتی در اندام ها کار عضلات حمایت کننده در آن اندام را کم می کند و بالتبع در طولانی مدت باعث ضعف عضلات می شود. این موضوع در مورد زانو بند، گردن بند و کمربند طبی صدق می کند و پیشنهاد می شود که مدت استفاه از آن کوتاه باشد. اما در مورد اندام فوقانی این موضوع کمتر صادق است. خوشبختانه استفاده طولانی مدت از مچ بند طبی یا شست بند طبی باعث ضعف واضح در اندام نمی شود مگر آنکه مدت آن بسیار بلند باشد. در مورد آرنج بند طبی نیز این مسئله مجدد صادق است چون این وسیله مانع از حرکت آرنج و کار کردن عضلات ساعد نمی شود.
- تورم دست: گاه بیماران با محکم بستن بریس باعث اختلال بازگشت وریدی دست و ورم دست می شود. میزان سفت بستن بریس قانون خاصی ندارد اما شاید قانون زیر کمک کننده باشد. بریس را به قدری سفت می بندیم که از محل خود سر نخورد و به قدری سفت می بندیم که باعث ورم نشود.
طرز استفاده: طرز استفاده از این وسایل یک قانون استاندارد ندارد. روش های زیر پیشنهاد من می باشد و اگر همکاران روش دیگری را پیشنهاد کردند نباید تعجب کنید. اگر چه در بسیاری از موارد من دستور یکس انی برای تمام وسایل فوق می دهم اما ممکن است تفاوتهایی با هم داشته باشند به همین جهت به طور مستقل در زیر به آنها اشاره می کنم.
مچ بند طبی (Cock up Splint):
این وسیله را میتوان از داروخانه ها به صورت آماده تهیه کرد یا در مراکز ارتوز، پروتز یا ارتوپدی فنی و قالب دست شخص تهیه کرد. این وسیله باید تا حد امکان باعث محدودیت حرکت مچ دست شخص شود لذا توصیه میشود در آن از آتل استفاده شود. زاویه آن معمولا در کمی خم شدن مچ به بالا است اگر چه برخی مولفین اصرار دارند که زاویه مچ باید کاملا صاف باشد.
موارد استفاده: در سندروم کانال کارپ در التهاب تاندونهای دست ناشی از کار زیاد و نیز در هر درد مچ دست که درمان غیر جراحی برای شروع درمان پیشنهاد شود مورد استفاده قرار می گیرند.
طرز استفاده: اکثر مولفین اعتقاد دارند این مچ بند باید شبانه استفاده شود و در مراحل اولیه بیماری این موضوع تاکید میشود. اما در موارد پیشرفته تر ممکن است بطور موقت در تمام شبانه روز استفاده شود.
پیشنهاد من با وجودی که همه با آن موافق نیستند آن است که در سه هفته اول بطور دائم در دست باشد فقط برای وضو، حمام و طهارت از دست خارج میشود. بعد از سه هفته به تدریج مدتی را که مچ بند در دست است کم و کمتر میکنیم بطوریکه ظرف سه هفته دوم بتدریج آنقدر زمان بستن کم شود که فقط به استفاده شبانه منتهی شود. روشهای مختلفی برای کم کردن زمان بستن مچ بند در سه هفته دوم میتوان پیشنهاد کرد. مثلا هر دو روز یک ساعت از زمان بستن مچ بند در طول روز کم کنیم. یا روش ساده تر آنکه در هفته سوم سه ساعت در طول روز مچ بند را باز کنیم در هفته پنجم شش ساعت و در هفته ششم نه ساعت. در روز 42 دیگر میتوان مچ بند را به صورت شبانه استفاده کرد و برای یکی دو ماه بطور شبانه آنرا ادامه داد.
چنانچه درگیری دوطرفه باشد پیشنهاد من آن است از دستی که علائم شدید تر است شروع کنند و بعد از 6 هفته دست طرف مقابل را هم شروع کنند. روش دیگر هم ان است که یکی از دست ها به صورت بالا مورد استفاده قرار گیرند و در دست دیگر فقط شبها استفاده شود. البته اگر بیمار مایل باشد می تواند برای هر دو دست را بطور همزمان استفاده کند.
شست بند طبی (Thumb spica Brace):
این وسیله را میتوان از داروخانه ها به صورت آماده تهیه کرد یا در مراکز ارتوز، پروتز یا ارتوپدی فنی و قالب دست شخص تهیه کرد. این وسیله باید تا حد امکان باعث محدودیت حرکت شست دست شخص شود لذا توصیه میشود در آن از آتل استفاده شود. زاویه انواع آمده شده آن انواع مختلفی دارند و محل آتل آنها فرق دارد. برخی از بیماران از درد ناشی از فشار آتل بر روی محل دردناک شکایت دارند. در این موارد باید نوع شست بند را عوض کرد. خوشبختانه در داروخانه ها انواع مختلفی از شست بند های طبی وجود دارد. ولی گاه لازم می شود از بریس های ساختنی استفاده کرد که اندازه دست بیمار ساخته شود.
موارد استفاده: در درد های سمت شست دست و مچ دست استفاده می شود. مهمترین آنها عبارتند از سندروم دوکرون، آرتروز قاعده شست و آرتروز بند انگشتان شست و نیز در شست ماشه ای.
طرز استفاده: اکثر مولفین اعتقاد دارند این مچ بند باید شبانه استفاده شود و در مراحل اولیه بیماری این موضوع تاکید میشود. اما در موارد پیشرفته تر ممکن است بطور موقت در تمام شبانه روز استفاده شود.
پیشنهاد من آن است که در سه هفته اول بطور دائم در دست باشد فقط برای وضو، حمام و طهارت از دست خارج میشود. بعد از سه هفته به تدریج مدتی را که شست بند در دست است کم و کمتر میکنیم بطوریکه ظرف سه هفته دوم بتدریج آنقدر زمان بستن کم شود که فقط به استفاده شبانه منتهی شود. روشهای مختلفی برای کم کردن زمان بستن شست بند در سه هفته دوم میتوان پیشنهاد کرد. مثلا هر دو روز یک ساعت از زمان بستن شست بند در طول روز کم کنیم. یا روش ساده تر آنکه در هفته سوم سه ساعت در طول روز شست بند را باز کنیم در هفته پنجم شش ساعت و در هفته ششم نه ساعت. در روز 42 دیگر میتوان شست بند را به صورت شبانه استفاده کرد و برای یکی دو ماه بطور شبانه آنرا ادامه داد.
چنانچه درگیری دوطرفه باشد پیشنهاد من آن است از دستی که علائم شدید تر است شروع کنند و بعد از 6 هفته دست طرف مقابل را هم شروع کنند. اما چون محدودیت زیادی ایجاد نمی کند ممکن است هر دو دست را همزمان استفاده کرد.
آرنج بند طبی (Tennis elbow Brace):
این وسیله را میتوان از داروخانه ها به صورت آماده تهیه کرد یا به ندرت نیاز می شود تا از مراکز ارتوز، پروتز یا ارتوپدی فنی تهیه شود.
برخلاف نام آن این وسیله مانع از حرکت آرنج نمی شود و به همین علا با فعالیت های روزانه بیمار تداخلی ندارد.
این وسیله یک بریس حلقوی که یک برجستگی در قسمتی از مسیر خود دارد.
موارد استفاده: شایعترین مورد آن در آرنج تنیس بازان است اما در آرنج گلف بازان و سایر موارد دردهای مکانیکی آرنج هم می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
طرز استفاده: محل بستن این وسیله درست در بالاترین جای ساعد است که اختلالی در حرکت آرنج ایجاد نکند. در واقع برخلاف اسم آن که به آن آرنج بند میگوییم پایین تر از آرنج بسته میشود. برجستگیی که در مسیر آن وجود دارد بر حسب آنکه برای چه موردی استفاده می شود ممکن است در سمت بیرونی آرنج یا سمت داخلی آرنج قرار بگیرد. این بریس با یک ولکرو (باند چسبی) بسته و سفت میشود. مقدار سفتی آن هنگام بستن باید به اندازه ای باشد که نه آنقدر شل باشد تا به پایین لیز بخورد نه آنقدر سفت که باعث ورم دست شود.
مدت زمان بستن آن بسته به نظر پزشک یا بیمار ممکن است متفاوت باشد. اما بستن طولانی آن خیلی بندرت باعث تحلیل عضلانی می شود. پیشنهاد من استفاده مداوم برای سه هفته و کاهش تدریجی مدت زمان استفاده ظرف سه هغته بعد است.
از نظر طول زمان استفاده هم نظرات متفاوت است ولی قاعدتا باید ظرف 3 تا 6 هفته نتایج درمانی آن مشخص شود.
مکانیزم کارکرد این وسیله آن است که نیروی عضلات ساعد را که در هنگام فعالیت دستان به سمت آرنج میرود، در قبل از رسیدن به آرنج با پخش کردن نیرو، خنثی یا کم اثر کرده فشار کمتری به یک نقطه از آرنج می آید.
آرنج بند طبی بلند: این وسیله یا بریس هم به همان نام Tennis Elbow Brace یا بریس آرنج تنیس بازان شناخته میشود. این وسیله همان شکل بریس قبلی را دارد با این تفاوت که آنرا بر روی یک باند کش سان بلند که از بالا تا پایین آرنج می آید سوار کرده اند. این وسیله احتمالا موفقیت بیشتری برای کاهش درد آرنج دارد ولی تحمل آن بری بیمار مشکل تر است.
انگشتانه طبی (Finger Splint):
این وسیله را میتوان از داروخانه ها به صورت آماده تهیه کرد یا در مراکز ارتوز، پروتز یا ارتوپدی فنی و قالب دست شخص تهیه کرد. این وسیله باید تا حد امکان باعث محدودیت حرکت انگشت دست شخص شود.
موارد استفاده: در درد های انگشت دست استفاده می شود. مهمترین آنها عبارتند از آرتروز های انشکتان و انگشت ماشه ای.
طرز استفاده: استفاده شبانه آن کافی است. اما در صورت تمایل بیمار برای اثربخشی بیشتر می تواند مدت طولانی تری از شبانه روز استفاده نماید.
چنانچه درگیری در دو انگشت باشد بستند یکی از آنها می تواند باعث محدودیت حرکت انگشت دوم هم شده و کافی خواهد بود. اما در موارد درگیری تعداد بیشتری از انگشتان شاید استفاده از مچ بند طبی به جای استفاده از چندین انگشت دانه مفید تر و راحت تر باشد. مچ بند طبی با استراحت دادن به مچ دست و تاندونها به طور ثانویه به انگشتان نیز استراحت می دهد.